Özel mahkemelerin görevleri arasında yer alan işler dışında kalan diğer işler asliye hukuk mahkemeleri tarafından görülür. Dava konularının miktarlarına ve değerlerine bakılmadan mal varlığı hakları ile ilişkili davalar ve şahıs varlığı ile alakalı davalar kural olarak asliye mahkemelerinde görülmektedir.
Tüm il merkezleri ve bölgelerin coğrafi durumları ile iş yoğunluğu göz önünde bulundurularak belirlenen ilçelerde HSYK görüşü ile Adalet Bakanlığı tarafından kurulur. Asliye hukuk mahkemelerinde tek hakim bulunur. İş yoğunluğuna bağlı olarak birden çok Asliye Hukuk Mahkemesi kurulabilir ve sonrasında numaralandırılması sağlanabilir. Dava açılırken o yerde yer alan asliye mahkemelerinden birinin seçilmesi imkanı söz konusudur. Dilekçeler çoğunlukla Asliye Hukuk Mahkemelerine yazılır. Dilekçelerin iş yüklerine göre dağıtımları sağlanır.
Özel hukuk mahkemelerine bakan mahkemeler üçe ayrılır. Bunlar;
- Özel Mahkemeler
- Asliye Hukuk Mahkemesi
- Sulh Hukuk Mahkemesi
Asliye Hukuk Mahkemeleri ve Sulh Hukuk Mahkemeleri özel hukuk uyuşmazlıkları ile ilgili konulara bakan temel mahkemelerdir. Genel mahkemelerden biri olan Asliye hukuk mahkemesi görevleri asıldır. Sulh hukuk mahkemesinin görevleri ise istisnadır. Özel bir kanun hükmü ile açıkça sulh hukuk mahkemesinde bakılacağı bildirilmeyen bütün davaların asliye hukuk mahkemelerinde görülmes gerekir. Kanunda belirli uyuşmazlık türlerine bağlı olarak açıkça özel bir mahkemenin görevli olduğunun kabul edilmesi durumunda uyuşmazlığı çözmekle görevli mahkeme kanununun belirlemiş olduğu özel görevli mahkemedir.
Asliye Hukuk Mahkemesi Görevleri Nelerdir?
Asliye hukuk mahkemesi kanunun başka bir mahkemeyi görevlendirmediği takdirde dava konularının değerlerine ve miktarlarına bakılmadan iki kategori içerisinde bulunan tüm davalara bakmalıdır.
- Şahıs varlığı ile ilgili davalar
- Mal varlığı hakları ile ilgili davaları
Genel görevli olan mahkemeler sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri olarak isimlendirilir. Sulh hukuk mahkemeleri özel sayılan ve görevinin sınırları çizilmiş olan davalar ile ilgilenir. Sulh hukuk mahkemelerinin dışında olan bütün davalar asliye hukuk mahkemelerinde görülür.
Asliye ticaret mahkemeler ile asliye hukuk mahkemeleri arasında bulunan ilişki yeni HMK’ya bağlı olarak iş bölümü ilişkisi olmaktan çıkmış ve görev ilişkisi haline getirilmiştir. Bunun için asliye ticaret mahkemeleri de genel mahkeme olmaktan çıkarak özel mahkeme haline gelmiştir.
Aralarında olan bağlantı sebebiyle beraber açılan davalarda bazı dava arkadaşları ya da talepler açısından özel mahkeme bir kısmı açısından da genel mahkeme görevli ise davaya bakmaya tümü ile özel mahkemeler görevlidir. Davanın tümü ile özel mahkemelerde görüleceği ilkesi yargısal uygulamalarda kararlılıkla kabul edilerek sürdürülür. Trafik kazası sebebiyle sigorta şirketlerine karşı açılacak olan davalar asliye ticaret mahkemelerinde araç sürücülerine karşı açılacak olan davalar ise asliye hukuk mahkemelerinde açılabilir. Fakat bu iki davanın sonucu birbirini etkileyecek mahiyette olduğundan her iki davanın da özel mahkeme olan asliye ticaret mahkemelerinde açılması mümkündür.
Asliye Hukuk Mahkemelerinin Baktığı Davalar Nelerdir?
- Vakıf ile alakalı davalar
- Tapu iptal ve tescil ile alakalı davalar
- Derneğin feshi ya da genel kurulun iptal edilmesi ile ilgili davalar
- El atmanın önlenmesi ile alakalı davalar
- Mirasta istihkak davaları
- Geçit hakkı davaları
- Mirasçılık belgelerinin iptal edilmesi
- Üst hakkı davaları
- Mirasçılıktan çıkarma ya da çıkarmanın iptal edilmesi davası
- Menfi tespit ve istirdat davası
- Miras sözleşmelerinin iptal edilmesi
- Haksız işgal tazminatı ya da ecrimisil davaları
- Mirasta tenkis davaları
- Önalım davaları
- Vasiyetnamenin iptal edilmesi davaları
- Zilyetliği tespiti ve korunması ile ilgili davalar
- Ad ve soy ad değişikliği ile alakalı davalar
- Alacak davaları
- Kamulaştırma sebebiyle tescil ve bedel davaları
- Tapuya şerh verilmesi ya da şerhin kaldırılması ile ilgili davalar
- Kamulaştırmasız el atma davaları
- Maddi ve manevi tazminat davaları
- Mirastan mal kaçırma davaları
Asliye Hukuk Mahkemelerinde Dava Açma İşlemi Nasıl Gerçekleştirilir?
Asliye hukuk mahkemelerinde davaların açılması için mahkemelere öncelikle dava dilekçesi verilmesi gerekir. Davalar, dava dilekçelerinin kaydedilmiş olduğu tarihlerde açılmış olur. Dava dilekçelerinde dava sayıları kadar örnek eklenmesi gerekir. Yani iki davalının olduğu davada 3 nüsha olacak şekilde dava dilekçesi hazırlanıp mahkemelere sunulması gerekir.
Dava dilekçesi hazırlandıktan sonra yetkili asliye hukuk mahkemelerine verilmesi işlemi gerçekleştirilir. Dava dilekçeleri davanın açılacağı yerin bağlı olduğu asliye hukuk mahkemelerin verilir. Davaya hangi asliye hukuk mahkemelerinin bakacağı gerçekleştirilecek dosya dağıtımlarından sonra belirlenir. Bu durumda asliye hukuk mahkemelerinin bakacağını davalı ve davacıların belirlemesi durumları söz konusu değildir.
Asliye hukuk mahkemelerin verilen dava dilekçelerinin çeşitli koşulları sağlaması gerekir. Dava dilekçeleri istenen şartlara göre hazırlanmazsa usule uygun dava açılmadığı için davanın açılmamış sayılmasına karar verilebilir. Bazı durumlarda ise davanın reddedilmesi durumları söz konusu olabilir. HMK’nın 119. Maddesine göre asliye hukuk mahkemelerine verilebilen davalar şu şekildedir;
- Davacı olan kişilerin eğer varsa kanuni temsilcileri ya da vekilin imzası
- Asliye hukuk mahkemelerinin ismi
- Tüm dava dilekçelerinde olduğu gibi asliye hukuk mahkemelerine sunulacak dava dilekçelerinin de talep sonucunun açık bir şekilde belirtilmesi gerekir.
- Tarafların isim, soyisim ve adresleri de dilekçede belirtilmelidir.
- Hukuki sebeplere değinilmemesi dava dilekçesinde herhangi bir usuli eksikliğe sebebiyet vermez.
- Davacı olan kişilerin T.C. kimlik numarasının yer alması zorunlu olsa da davalı olan kişinin T.C. kimlik numarasının bulunması zorunlu değildir.
- İddia edilen vakıanın hangi deliller ile ispat edileceği
- Tarafların varsa kanuni temsilcileri ve davacı vekillerin ad, soyad ve adresleri
- Davacının iddiasının dayanağı olan tüm vakıaların sıra numaralarının alt kısmında açık bir özetleri
- Davanın konusu ve mal varlıkları ile ilgili davalarda dava konularının değerleri
Sulh Hukuk Mahkemesi Nedir?
Sulh hukuk mahkemesi bazı özel hukuk davalarına bakmak için kurulmuştur. Burada asıl görevli mahkeme olan asliye hukuk mahkemesiyle beraber iki genel mahkemeden biri olma özelliğine sahiptir. Sulh hukuk mahkemeleri tek hakimli olmasının yanında her yargıda kurulması gereken mahkemelerden biridir.
Asliye hukuk mahkemesi ile sulh hukuk mahkemeleri özel hukuk uyuşmazlıklarına bakan genel görevli iki temel mahkemedir. Genel mahkemeler arasında yer alan asliye hukuk mahkemelerinin görevi asıldır. Sulh mahkemelerinin görevleri ise istisna olarak isimlendirilir. Özel kanun hükümleri ile açık bir şekilde sulh hukuk mahkemelerinde bakılacağı bildirilmeyen tüm davalara asliye hukuk mahkemelerinde bakılır. Kanunda belirli bir uyuşmazlık durumu için açık bir şekilde özel bir mahkemenin görevli olduğu kabul edilmesi halinde uyuşmazlığı çözmekle görevli mahkemeler kanunun belirlemiş olduğu özel görevli mahkeme olduğu kabul edilir.
Sulh Hukuk Mahkemeleri Hangi Davalara Bakar?
Sulh hukuk mahkemelerinin baktığı davalar şu şekildedir;
- Çocuk mallarının korunması ile ilgili davalar
- Kat mülkiyetlerinden kaynaklanan davalar
- Arabuluculukta icra edilebilirlik şerhinin verilmesi
- Tek başına açılan zilyetliğin korunması ile ilgili davalar
- Ortaklığın giderilmesi ile alakalı davalar
- Vasiyetname açılması
- Vasi atanması ya da vasinin görevinden çekilmesi davaları
- Kiralanan yerin tahliye edilmesi
- Kayyım atanması ve kayyımlık ile alakalı davalar
- Kira ilişkileri ile ilgili davalar
- Mirasın reddedilmesi davaları
- Terekenin tespiti davaları
- Miras ortaklıklarına temsilci atanması
Asli hukuk mahkemeleri ve sulh hukuk mahkemeleri ile ilgili daha detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.